De Lage Landen staan vol kerken, maar de tijd dat iedereen elke week naar de mis ging, is voorbij. Kerken staan leeg of worden omgebouwd voor andere doeleinden. Woningen, boekenwinkels of bibliotheken. Of hotels.

Het Patershof in Mechelen moet wel het bekendste hotel in een kerk zijn. Maar het is niet het enige. Tijdens mijn bezoek aan Friesland, sliep ik in de kerk van het terpdorp Schettens. In tegenstelling tot het Patershof, heeft de kerk van Schettens maar plaats voor twee logies. Bovendien is de kerk van Schettens nog in gebruik voor maandelijkse erediensten. Het is dus nog steeds een echte, actieve kerk kerk.

Het historische Schettens

Schettens is een terpdorp dat wellicht al sinds de middeleeuwen werd bewoond. Daar zijn tegenwoordig maar weinig sporen van terug te vinden, maar de kleine dorpskern heeft met zijn Friese boerderijen en bakstenen gevels wel een zekere charme behouden.

In het midden van het dorp staat de protestantse kerk. Er zijn bewijzen die suggereren dat er op die plek al eeuwenlang een kerk staat, maar de huidige kerk dateert van 1865. De kerk werd recent nog gerenoveerd. Het resultaat is een eenvoudige, kleine kerk met witte muren en houten kerkbanken en monumentale zerken van blauwsteen in de vloer. Een prachtig orgel torent boven de kerkbanken uit.

Net zoals de meeste plaatsen in Friesland, is Schettens heerlijk rustig. Vooral ’s nachts is het dorp in een diepe stilte gehuld. Er is geen verkeer, geen drukte. Er zijn geen stadsgeluiden. Ik vind dat een enorme meerwaarde, en het voegt bovendien iets extra toe aan de kerkovernachting.

Overnachten in de torenkamer

De kerk is voorzien van alle gemakken die je maar kan wensen. In de torenkamer staan twee zachte bedden. Onderaan de toren vind je een kleine keuken en een badkamer met toilet en douche. In het schip staat een klein salon waar je je kan ontspannen. Dankzij de recente renovaties kan je de kerk comfortabel verwarmen en je kan zelfs gebruik maken van het audiosysteem om muziek af te spelen in de galmende kerk.

De keuken is voorzien van een gootsteen, een koelkast en een waterkoker, maar niet van een kookvuur. Koken is dus niet mogelijk in de kerk. Wie er logeert, vindt in de directe omgeving voldoende eetgelegenheden, zoals het erg goede Het Veerhuys in Bolsward, op amper tien minuten rijden.

Ontbijten kan natuurlijk wel in de kerkkeuken. Je kan er voor kiezen om zelf een ontbijt mee te brengen, maar je kan ook een ontbijt reserveren wanneer je je overnachting boekt. De warme bakker levert dan een ontbijtmand met sap, broodjes, koffiekoeken en beleg aan de kerk.

De helm en de held

Schettens staat bekend als de woonplaats van de zeventiende-eeuwse oorlogsheld Schelte Aysma. De man werd geboren in de omgeving in de adellijke familie Aysma, en woonde na zijn huwelijk in Schettens. Na zijn dood werd hij bijgezet in de grafkelder onder de kerk.

Of dat werd tenminste vermoed. In de kerk bevinden zich zes grafzerken in Naamse blauwsteen. Grafzerken met opvallend beeldhouwwerk. Maar wat – of wie – er zich onder de zerken bevond, was na al die tijd en verbouwingen niet meer zeker.

Bijzonder is ook het feit dat er in de hal van de kerk al eeuwenlang een helm hangt. Van wie die helm was of waarom die daar hing, dat was iedereen vergeten. Het ding was gewoon deel van het decor. Tot een historicus interesse kreeg voor de helm en ontdekte dat het wellicht om de helm van Schelte Aysma zelf ging.

De ontdekking zette een hoop in gang en al snel kwam de bevestiging dat het wel degelijk om de helm van de oorlogsheld ging. Toen tijdens de renovatie een grafkelder werd ontdekt, met daarin de stoffelijke resten van wel vijf mensen, ging de bal nog meer aan het rollen. Na DNA onderzoek bleek dat één van die vijf mensen namelijk Schelte Aysma zelf is.

Schelte Aysma ontmoeten

De ontdekking van de helm en de held zetten Schettens op de kaart. De helm werd onderzocht en uitgeleend aan het Nationaal Militair Museum van Soest. De stoffelijke resten van Schelte Aysma werden met militaire eer opnieuw bijgezet in de familiale grafkelder onder de kerk. Omdat hij de kolonel was van de voorloper van Het Regiment Infanterie Johan Willem Friso uit Havelte, het oudste regiment van Nederland, werd hij door het regiment met een militaire parade naar zijn laatste rustplaats begeleid.

De grafkelder van Schelte Aysma werd opgekuist en toegankelijk gemaakt door middel van een luik, een trapje en handige verlichting. Wie wil, kan onder begeleiding van een gids de grafkelder bezoeken. Het verhaal van Schelte Aysma wordt hierdoor tastbaar. Wie liever niet afdaalt in de grafkelder, kan een fotoboek met foto’s van de ontdekking en de militaire begrafenis bekijken. Wat je ook doet, neem vooral even de tijd om de grafzerk te bekijken, want die is buitengewoon mooi.

Overnachten in de kerk van Schettens

Mijn nacht in de kerk van Schettens is er een die ik nooit ga vergeten. Ik heb sowieso een zwak voor hotels en overnachtingsplaatsen in historische gebouwen, maar overnachten in een actieve kerk is toch nog iets heel anders.

Logeren in de kerk van Schettens is comfortabeler dan je zou denken. Het heeft meer weg van een huis dan van een hotel. Maar om de slaapkamer te bereiken moet je wel een aantal erg steile torentrappen op. Je kan dus enkel in de torenkamer logeren als je goed te been bent. Voor mensen met een beperking en jonge kinderen is de ruimte minder geschikt.

De torenkamer heeft twee enkele bedden en biedt dus plaats aan twee logies. Zijn jullie met drie of met vier? Geef dat dan even aan bij reservatie en dan worden er extra bedden in het koor van de kerk gezet. Heb je een playlist op Spotify of Youtube, dan kan je gebruik maken van het audiosysteem. Geloof mij, jouw favoriete muziek klinkt nog veel beter in een kerk.

Op het moment van schrijven kost een overnachting met ontbijt voor twee personen 150,-. Reserveren doe je op de website. Schettens is, zoals gezegd, een lekker rustig dorp. In de directe omgeving vind je de stad Bolsward, één van de Friese Elf Steden. Vanuit Bolsward kan je met de fiets de Lytse Marren fietsroute nemen, die je langs het prachtige Friese platteland voert. Bekijk ook zeker even de website van Visit Friesland voor meer tips en inspiratie.

Tsjemping langs de pelgrimsroutes

De kerk van Schettens is niet de enige kerk in Friesland waar je kan overnachten. Er ligt een netwerk van historische pelgrimsroutes over heel Friesland. Deze routes brengen je door het prachtige Friese landschap langs verschillende Friese kerken waar je kan logeren, zoals de Nicolaes Tsjerke in Swichum, de Redbadtsjerke in Jorwert en de Pitertsjerke in Lippenhuizen. Logeren is deze kerken heet ‘tsjemping’, een samentrekking tussen ‘tsjerke’, het Friese woord voor kerk, en camping. Net zoals de gekende Engelse term champing.

Er zijn verschillende pelgrimsroutes. Kies er een om helemaal uit te wandelen, of kies kleine stukjes van verschillende routes om de streek goed te leren kennen. Het Odulphuspad loopt overigens niet ver van de kerk van Schettens.